Vacib Olan İşler
Allahü teâlânın açık olan emirlerine Farz, açık olmayıp, zan ile anlaşılanlarına Vacib denir. Vacibi terk etmek tahrimen mekruhtur, harama yakındır. Tahrimen mekruh olan şeyi terk etmek vacibdir.
Canlı cansız varlıklardaki hesaplı nizama, düzene bakıp bunlardaki incelikleri düşünmek, kâinattaki her şeyin anlamsız yaratılmadığını anlamak herkese vacibdir. Her müminin, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri iman edilecek şeyleri öğrenmesi ve bunlara göre inanması vacibdir.
Fıtra ve kurban nisabına malik olana zengin denir. Bunun fıtra vermesi vacib olur. Mükellef ise, yani akıl, balig ve mukim ise, kurban kesmesi de vacib olur. Zekat alması haram olur ve fakir olan mahrem kadın akrabasına ve çalışamayan fakir erkek akrabasına nafaka vermesi, yardım etmesi vacib olur.
Ana babaya ve kocaya taat olan işlerdeki emirlerini yapmak. Ana, baba aciz ve fakir iseler, zimmi olsalar bile, nafakaları, çocuğa vacib olur. Dedeler, nineler de, ana baba gibidir. Harbi olanlarına nafaka verilmez. Ana, baba, zimmi olsalar da, hizmet etmek, ihsanda bulunmak vacibdir. Küfre teşvik edenlerine gidilmez. Salih olan mahrem akrabayı ziyaret etmek vacibdir.
Mehirsiz evlenen erkeğin, mehri misil [yani
âdet olan mehir] vermesi vacib olur. Kadın mehrini istediği zamanda, istemedi
ise, ikisinden biri ölünce, verilmesi vacibdir.
Müminin mümine dargın duramayıp, üç gün sonra gidip selam vermesi vacibdir.
Ehl-i beyti ve Eshab-ı kiramın hepsini sevmek. Evliyanın kerametine inanmak…
Nezri [adağı] yerine getirmek. Mesela, Allah için bir ay oruç tutmak nezrim olsun dese yahut şu işim olursa, bir ay oruç nezrim olsun dese ve o şeyi bulsa, oruç tutması vacib olur. Kefaret veremez.
Kabul edeceği zan olunan kimseye emr-i maruf yapmak vacibdir. Kul hakkıdır. Birşeyi bilmeyene nasihat vermek vacibdir. Kendine ve Müslümanlara zarar gelecek olursa, el ile yapılan emr-i marufu terk etmek vacib olur. Fitne çıkacaksa dil ile yapılan emri marufu terk etmek vacib olur.
Ölüm halinde su içirmek sünnettir. İhtiyacı görülürse vacib olur. Ölüm belli olunca, acele etmeli, bozulup kokmak ihtimali varsa, acele etmek vacib olur.
Diğer vaciblerden bazıları şunlardır:
Birinin evine girileceği zaman izin istemek.
Bozulan sünnet ve nafile namazları iade etmek.
Zekatı acele edip, hemen vermek.
Allahü teâlânın ismini işitince ve söyleyince, celle celalüh veya teâlâ yahut sübhanallah diyerek saygı göstermek. Tekrar edince de, söylemek müstehabdır.
Delilini bilmese de, müctehidin sözüne uymak. (Dürr-ül-muhtar)
Bugün için dört mezhebden birinde bulunmak. (Tahtavi)
Borçlu fakiri sıkıştırmamak.
Bir kimseye zaruri lazım olan malı ona satmak.
Dinimizin yasak etmediği âdetlere uymak.
Davacının istediği zaman şahit olmak.
Çocuğun selamına cevap vermek.
Kadının eşine karşı temiz ve ziynetli olması.
Herkese, sanatının ilmini öğrenmesi.
Çocuğun, babasına hizmet etmesi ve babanın da fakir oğlunu evlendirmesi.
Borçları ödeyerek, emanetleri sahiplerine vererek, ölüme hazırlanmak ve vasiyet yazmak.